مقایسه بهره وری پژوهشی با بهره وری کل در دانشگاه های منتخب دولتی ایران

بهره­وری[1] معیار توصیف کننده استفاده صحیح و بهینه از عوامل تولید و درجه دستیابی به اهداف می باشد. در مقاله کارایی و بهره وری بخش پژوهشی و کل (آموزشی و پژوهشی) 31 دانشگاه بزرگ دولتی به منظور ایجاد رقابت جهت بهبود بهره وری آنها مورد بررسی قرار ­گرفته اند. برای اندازه­گیری کارایی و تغییرات بهره‏وری دانشگاه ها با توجه به خصوصیات­شان از روش ناپارامتری تحلیل پوششی داده ها استفاده شده است. نکته مهم، بررسی نسبی کارایی فعالیت­های دانشگاه ها در شرایط یکسان می باشد و با این حال اکثر دانشگاه ها از ناکارایی نسبی برخوردارند به عنوان مثال در سال تحصیلی 1386-1385 در بخش پژوهشی، 7 دانشگاه­ کارا و 23 دانشگاه ناکارا و برای کل (آموزشی و پژوهشی) 19 دانشگاه کارا و 12 دانشگاه ناکارا بودند. برای جلوگیری از تصادفی بودن نتایج از میانگین هندسی 5 سال تحصیلی 1381 الی 1386 استفاده شده است. بر این اساس کاراترین دانشگاه­ها از نظر فعالیت­های پژوهشی شامل دانشگاه­های تهران، شیراز، کردستان،  محقق اردبیلی، رازی کرمانشاه، لرستان و همدان می­باشند و بدان معناست که این دانشگاه­ها نسبت به بقیه دانشگاه­ها با ورودی­های کمتر، خروجی های پژوهشی بیشتری ارایه نموده و بیشترین کارایی را داشته­اند و همچنین میزان کارایی 13 دانشگاه از سطح متوسط کارایی دانشگاه­ها پایین­تر بودند. در بررسی تغییرات بهره وری دانشگاه­ها مشخص ­شد که طی پنج سال تحصیلی بهبودی محسوسی حاصل نشده است و عدم پیشرفت و تغییرات نامحسوس مثبت در بهره وری پژوهشی و بهره­وری کل عمدتاً ناشی از رشد کم کارایی تکنولوژی (بکارگیری موثر و میزان تجهیزات و امکانات آموزشی و پژوهشی) آنها می­باشد. در همبستگی متغیرها مشخص شد که عامل اصلی تعیین کننده رشد بهره وری پژوهشی دانشگاه ها، ارتقای شاخص کارایی تکنولوژی است و سایر شاخص ها مانند شاخص کارایی فنی، سهم و نقش کمتری دارند. در مجموع ارتقای کارایی و بهره­وری دانشگاه­ها نیازمند اتخاذ برنامه ریزی استراتژیک و راه اندازی چرخه مدیریت بهبود بهره وری در دانشگاه­ها است. [1]. total factor productivity